آمارها نشان می‌دهد یکی از مشکلات اقتصاد ایران، فروش مواد خام و نیمه‌خام است. یکی از راهکارهای عملیاتی در خصوص کاهش خام‌فروشی این است که زمینه برای ورود فناوری‌های به روز به صنایع مهیا شود.
گروه علم و پیشرفت مؤسسه فرهنگی قرآن پژوهان شمال؛ کشور ایران از نظر دارایی‌های طبیعی و معدنی به ارزش 27.3 تریلیون دلار، پنجمین کشور غنی جهان است و از طرفی، یکی از معضلات اقتصاد کشور ایران، به روایت آمار و ارقام، معضل حیف و میل کردن این منابع، تحت عنوان خام‌فروشی است. فناوری، کلیدی‌ترین عامل جلوگیری از خام‌فروشی است و برای اینکه فروش مواد خام و نیمه‌خام در کشور کاهش یابد، لازم است سیاست‌هایی اتخاذ کرد تا زمینه برای ورود دانش و فناوری به صنایع فراهم شود.
صادرات ارزان منابع ملی برای کالاهای گران
در اوایل دهه ۹۰ و اعمال تحریم‌های شدید علیه ایران، خلأ تولید و صادرات کالاهای با ارزش افزوده بالاتر بیش از پیش احساس می‌شد. در اوایل این دهه، ارزش هر تن کالای صادراتی کشور بیش از ۵۰۰ دلار اعلام شد. این رقم در سال‌های بعدی با روند نزولی مواجه شد، تا جایی که در سال 1395، ارزش هر تن کالای صادراتی به زیر ۴۰۰ دلار سقوط کرد. پس از آن، تا سال ۱۴۰۱ ارزش دلاری هر تن کالای صادراتی افزایش و به ۴۳۵ دلار رسید، اما فاصله این رقم با ارزش کالاهای وارداتی هنوز چشم‌گیر است.
از طرفی، ارزش هر تن کالای وارداتی در سال 1401، به میزان 1604 دلار گزارش شده است و این رقم نسبت به سال 1400، با افزایش 25 درصدی مواجه بود. البته با توجه به اینکه بیشترین حجم واردات ایران مربوط به مواد غذایی است، بخشی از این افزایش قیمت کالای وارداتی را می‌توان به افزایش تورم جهانی در مواد غذایی نسبت داد.
بررسی سبد صادرات و واردات کشور، ما را به نتایج اسفناکی می‌رساند. به گفته کارشناسان، اختلاف شدید بین ارزش کالاهای وارداتی و صادراتی و کاهش ارزش کالاهای صادراتی دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد، اما عمده دلیل آن مربوط به افزایش سهم کالاهای با ارزش افزوده پایین و معضل خام‌فروشی در ایران است.
به عبارتی، به صورت تناژی منابع ملی را به دیگر کشورها صادر می‌کنیم و در ازای آن‌ها، واردات محصولات نهایی که عمدتاً حجم کم اما ارزش افزوده بالا دارند را شاهد هستیم. این شرایط به معنای ضرر اقتصادی است و باید برای آن چاره‌اندیشی کنیم.
دلیل اصلی خام‌فروشی، نبود فناوری است
برای کاهش خام‌فروشی و بالابردن ارزش کالاهای صادراتی، بایستی کاری کرد که فرایند تبدیل مواد خام به کالا و صادرات آن به سود کافی منجر شود.
